پی‌اچ‌دی یا دکتری (به انگلیسی PhD) مخفف واژه لاتین فیلوسوفیای دکتر یا Philosophiae Doctor  یک واژه فرانسوی است که از لاتین برگرفته شده و به معنای درجه یا مقام اجتهاد است (نجفی، ۱۳۸۴). به باور ابوالحسن نجفی، واژهٔ «دکتری» که از واژهٔ بیگانهٔ «دکتر» گرفته شده و تابع قواعد فارسی شده‌است، بر «دکترا» رجحان دارد. ضمناَ در مورد پزشکان دارای دکتری حرفه‌ای هم کلمه دکتر استفاده می‌شود که اصطلاح عامیانه پزشک محسوب شده و از نظر مقطع تحصیلی برابر با مدرک کارشناسی ارشد در دیگر علوم است.

در محیط های آکادمیک، پی‌اچ‌دی یا دکتری به بالاترین درجه علمی یا مدرک تحصیلی رسمی اشاره دارد. مدرک پی‌اچ‌دی یا دکتری تخصصی بالاترین مدرک آکادمیک و دانشگاهی در جهان است که معمولاً در رشته‌های زیرمجموعه «علوم پایه»، «کشاورزی و منابع طبیعی»، «فنی و مهندسی»، «علوم انسانی» و «هنر» و پس از گذراندن مدارج لیسانس (به انگلیسی: BSc ) و فوق لیسانس (به انگلیسی: MSc ) و ارائه یک نوآوری در قالب پایان‌نامه کسب می شود (ویکی پدیا).

اما سوال این است که قالب اختصار درجه دکتری در زبان انگلیسی چگونه است؟ یا برای خطاب قرار دادن صحیح یک شخص با درجه دکتری کدام فرم نوشتاری صحیح است؟  در ادامه سعی خواهیم کرد به این سوالات پاسخ دهیم.

تفاوت بین PhD, Ph.D., Dr. و کاربرد آنها

در مقالات، کتاب ها یا اسناد دیگر با کاربردی های مختلف مخفف درجه دکتری برای اشاره به شخص با مقطع رشته تحصیلی مواجه هستم. برای مثال در برخی از برنامه درسی و سرفصل دروس رشته ها مشاهده می کنیم که از مخفف Ph.D. یا PhD استفاده شده است. یا اینکه برای خطاب احترامانه یک شخص با درجه دکتری در نامه نگاری ها شاهد کاربرد PhD ، Ph.D. یا Dr. هستیم. به شما کدام فرم نوشتاری صحیح است؟

این سوال را ما بارها از دوستان تحصیلات تکمیلی و اساتید دانشگاه پرسیدیم که پاسخ های متفاوتی را به همراه داشته است. برخی از آنها اختصار PhD را بر Ph.D. ارجح دانسته و یا برعکس بر غلط بودن فرم دیگر تاکید داشتند و بر نظر خود پافشاری می کردند.

سایت termiumplus که یکی از بزرگترین بانک اطلاعات اصطلاحات و زبان شناسی در جهان است توضیح می دهد که در انگلیسی دکترا را می توان با نقطه (Ph.D.) یا بدون نقطه (PhD) نوشت؛ هر دو فرم نوشتار درست است. با این حال طبق این سایت امروزه گرایش بر حذف نقطه از اختصارات درجات علمی است. این درحالی است که بسیاری از منابع، از جمله Canadian Oxford Dictionary ، هنوز هم توصیه به  استفاده از نقطه (Ph.D.) در اختصارات درجات علمی دارند.

توصیه سبک های رفرنس نویسی

البته علاوه بر توصیه لغت نامه ها، استفاده از هر کدام از فرم های نگارش اختصارات درجات علمی، بستگی به سبک رفرنس نویسی منتخب شما هم دارد. برای مثال راهنمای رفرنس نویسی APA توصیه دارد که برای درجات علمی نقطه استفاده نشود. سبک های منبع نویسی دیگر ممکن است بر استفاده از نقطه تاکید داشته باشند، بنابراین در استفاده از این اختصارات، نخست باید به سبک رفرنس نویسی مدنظرتان مراجعه کنید و توصیه های آن را در نظر بگیرد. البته آنچه که مهم است رعایت اتحاد نگارشی در کل متن با یکی از اختصارات است. یعنی اینگونه نباشد که در یک مقاله، کتاب یا هر سند دیگر از هر دو فرم نگارش اختصارات استفاده شود.

نکته: هنگامی که شما قصد دارید به استاد یا فردی با درجه دکترا اشاره کنید، مودبانه تر است که به جای خطاب قرار دادن با عنوان ساده  Mr. or Ms. از عنوان Dr. یا اختصار علمی PhD با نام شخص، استفاده کنید. اما باید توجه داشت که از عنوان و اختصار درجه علمی به طور همزمان استفاده نشود. همچنین اگر درجه بعد از نام ذکر شده باشد، عنوان قبل از نام استفاده نمی شود. تقریبا تمامی منابع اتفاق نظر دارند که استفاده همزمان عنوان علمی با درجه علمی در یک متن اشتباه است.